Карасам, Субра карттан яңа ссылка. – Сиңа тагын бер уен җибәрдем. Игътибар белән уйна. Барысы да үзеңнән тора.

...…закон чыгарганнар хәтта. Кино төшерерлек сюжет! Нишләптер, кагылырга ярамый дигәнгә тиясе, карарга ярамый дигәнне күрәсе килә минем. Әллә нинди гадәт шунда. Бу гадәт миндә генә түгелдер, күрәсең. Менә «Идегәй»не саклап калучылар, укучылар табылган бит барыбер. Аннан соң хәтта китап итеп тә бастырганнар. Уйлап карасаң, шаккатмалы: алты йөз ел эчендә ниләр генә булмаган. Ханнар, дәүләтләр юкка чыккан. Әллә ниләр үзгәргән, югалган, җимерелгән. Әмма «Идегәй» дастаны сакланып калган – җир кебек, кояш кебек.   Алтынчы level Икенче көнне иртәдән бирле яңгыр койды. Мәктәптән кайтып кергәндә манма су идем. Кулчатыр[2] тотып…...

Кич, барыбыз да бергә җыелгач, әти белән әнигә «Идегәй» китабын күрсәттем. Бергәләп укый башладык.

...Сүзләр Кич, барыбыз да бергә җыелгач, әти белән әнигә «Идегәй» китабын күрсәттем. Бергәләп укый башладык. Сүзләрнең кайберләре хәтта әнигә дә таныш түгел. Минем әни татар теле укытучысы бит югыйсә. Татарча бик яхшы белә. — Нигә анда аңлашылмый торган шулкадәр күп сүзләр бар? — дип сорадым. — Улым, бу дастан бик борынгы бит инде. Халык аны Алтын Урда таркалгач чыгарган. Алты гасыр элек дигән сүз ич бу. Алты йөз ел эчендә бик күп әйберләр үзгәрә. Татар теле дә…...

Шәп уен булды бу «Идегәй». Баш буталып бетмәле.

...Башы Китап Үзең уйныйсың да, кино да карыйсың. Җитмәсә, үзең шул киноның бер актеры да. Шәп уен булды бу «Идегәй». Баш буталып бетмәле.  Икенче көнне иртән торгач ук хәл итеп куйдым: бүген мәктәп китапханәсеннән «Идегәй» дастанын алам.  Озын тәнәфес вакытында тиз генә ашадым да, ашханәдән чыгып чаптым. Дәрескә кадәр китапханәгә өлгерергә кирәк. Атылып килеп кердем. Үзем еш-еш сулыйм. Гөлнара Илгизовна каршына йөгереп барып бастым:  — Исәнмесез! Миңа «Идегәй…...

...Һәм мин уянып киттем. Субра картның «Барысы да үзеңнән тора» дигән сүзләре колагымда яңгырый иде әле.

...…nbsp;Әйе, алар зинданда . Кылган хаталары төзәтелмәсә, тынычлык табалмаслардыр. — Ничек ялгыштылар икән соң алар, Субра бабай? Хаталары шулкадәр зурмыни?  — Алар илләрен саклый алмадылар. Үзләреннән соң илләрен имин калдыра алмадылар. «Идегәй» уены — бик гыйбрәтле һәм куркыныч уен ул. Җирдә гел кабатланып тора торган уен… — Мин сине аңламыйм, бабай. — Аңларсың. Мине аңламас оланнар бу уенны уйный алмый. Син барысын да аңлаячаксың. Идегәйләр хатасын бәлки син төзәтә алырсың.&…...

Уеннан соң үземнең гадәти хәлемә «кайта» алмый берничә минут аптырап утырдым...

...Башы Дастан Уеннан соң үземнең гадәти хәлемә «кайта» алмый берничә минут аптырап утырдым. Аннан ашыйсы килә башлады. Әни плитәдә калдырган ашны җылып ашагач, дәресләр искә төште. Теләр-теләмәс кенә өй эше эшләргә утырдым. Әти белән әни кичкә кадәр эштә. Кайтышлый балалар бакчасыннан сеңлемне кереп алалар да, гадәттә, өчәүләп кайтып керәләр. Аңа кадәр мин өйдә берүзем. Кичен, дүртебез дә бергә җыелгач кына, өй шау-гөр килеп тора. Әти белән әни икәүләп ашарга пешерәләр. Үзара сөйләшәләр, эшләрендә булган кызык хәлләрне сөйләп көлешәләр. Сеңлем Ләйсән белән без дә алар…...

Лилия Гыйбадуллинаның ябык әдәби конкурста җиңгән әсәре.

...Уен Гап-гади көн иде. Дүшәмбе иртәсе. Мин мәктәпкә барырга чыктым. Мәктәпкә автобуста барам мин. Җәяү йөрергә ераграк. Тукталышта торган арада телефонны кесәдән алдым. Вакытны гына карыйсы идем дә, уен кушымтасына кереп кителгән. — Уйнарга яратасың икән... Колак төбемдә үк ишетелгән тавышка сискәнеп киттем. Башны күтәреп карасам — янымда бер карт басып тора. Тукталышта үзем генә идем кебек, каян килеп чыкты соң әле бу? Бомждыр инде. Бигрәк сәер кыяфәттә. Өстендәге озын яшел плащны берәр музейдан чәлдереп чыккан микән. Аякларында — таушалып беткән читекләр, башында&…...

Лилия Гыйбадуллинаның «Гейм оф ханс. Ханнар уены» әсәре буенча викторина.

...1. Тукталышта малайга кем очрый? а) карт; б) карчык; в) кыз. 2. Төп герой нинди уен белән «җенләнә»? а) Бабл шариклар; б) Шашка; в) Идегәй. 3. Беренче левелда малай нинди персонаж булып уйный? а) «Котлыкыя»; б) «Җантимер»; в) «Туктамыш». 4. Уенда нинди кораллар белән уйныйлар? а) сөңге, җәя белән ук, кылыч; б) ракеткалар; в) боҗралар. 5. Дастан ул – ... а) предмет яки күренешне читләтеп, сурәтләүгә корылган һәм тыңлаучылардан шуның нәрсә булуын эзләргә исәп тоткан башваткыч; б) сөйләп бирүгә, хикәяләүгә нигезләнгән, тормыш-көнкүрешнең бер…...

Лилия Гыйбадуллинаның ябык әдәби конкурста җиңгән әсәре китап булып басылып чыкты.

...Лилия Гыйбадуллинаның ябык әдәби конкурста җиңгән әсәре китап булып басылып чыкты. Әлеге әсәр «Көмеш кыңгырау» сайтында «Ханнар уены» - Game of Khans дигән исем белән чыккан иде. admin...

“Дөньяда яшәргә һәм башкалар рәтендә гомер сөрергә теләгән милләт үзенең үткән көннәрен белсен һәм үз тарихы белән дус булсын! “ Р.Фәхреддин.

...…карашларын өйрәнү, ул карашларны халкыбызга җиткерү, милләтебезне тергезү, саклау һәм үстерү бик актуаль булып кала. Үзенең йөзләгән хезмәтләре белән татар мәдәниятендә тирән эз калдырган мәшһүр галим, дин әһеле һәм мәгърифәтче Ризаэддин Фәхреддиннең “Казан ханнары” китабында Казан ханнарының һәм аларның эшчәнлеге турындагы мәкаләләр тезмәсе тупланган. Укучыларга тулырак мәгълүмат бирү өчен төп текст төрле искәрмә-аңлатмалар, галимнең ижатын яктырткан зур кереш мәкалә һәм ханлык башкаласы Казанның тарихи топографиясе турындагы язма белән баетылган. Халкыбыз тарихы белән кызыксынучы киң катлау укучылар өчен әлеге китапта бай мәгълүмат тупланган. Ризаэддин Фәхреддин тарихи эзләнүләрне милләтнең киләчәген булдыруга ярдәм рәвешендә күз алдына китерә. Галим…...

"Әниемнең вафатыннан соң инде ел ярым үтте. Бик авыр кичердем. Хәзер, ниһаять, янып-көеп яңа җыр яздырырга йөрим. Нигәдер бу җырны шундый зур дулкынлану белән әзерлим. Бәлки, иҗатыма икенче сулыш бирә торган җыр булыр бу. Бәлки, тамашачы күңеленә дә бик хуш килер, ә бәлки мине көйләр авторы буларак та яңа баскычка...

...…инде ел ярым үтте. Бик авыр кичердем. Хәзер, ниһаять, янып-көеп яңа җыр яздырырга йөрим. Нигәдер бу җырны шундый зур дулкынлану белән әзерлим. Бәлки, иҗатыма икенче сулыш бирә торган җыр булыр бу. Бәлки, тамашачы күңеленә дә бик хуш килер, ә бәлки мине көйләр авторы буларак та яңа баскычка күтәрер... Өметләр зурдан!", - дип яңалыклары белән уртаклашты Нурзадә. Җырчы мәдәни тормыштагы һәр яңалыктан хәбәрдар булырга тырыша. Китаплар укый, татар әдәбиятын даими укып бара икән. Тарихи әсәрләрне аеруча яратуын сөйләде Нурзадә. "Хәлемнән килсә, Сөембикә-ханбикә, Казан ханнары турында фильм төшерер идем", - диде ул. Җырчыга иҗатында зур уңышлар телибез. Теләк-ниятләре чынга ашсын, берүк! автор...

***

...…шигырьләр һәрвакыт шулай табигатькә эндәшү белән башлана иде: «Яңгыр, яңгыр!» яисә «Җил! Кил монда...» Бу самими юллар телемне ачкан сүзләрдән тезелә. Мин әле әдәби телнең барлыгын белмим. Цык-цык... Гүя һун бабаларыбызның дагалы тояклары Рум юлларының ташларына бәрелә. Хәер, Алтын Урда ханнары да «ц»ылаштырып «сүләшкән», дип язалар бит... Мин әле шигырьнең вәзенен дә чамаламыйм. Шигырь сабыйлык туфрагында ботаклы-чатаклы куак булып үсеп чыга. Куакларны ерып, үз сукмагымны эзлим, гөләпләрнең керфегенә килеп төртеләм... Әдәбиятның киң, сикәлтәле юлына килеп чыккач, мин шул сукмагымны сагынып елармын…...

Чаллының бик матур традицияләре бар. Шуларның берсе — төрле районнарга әдәби-мәдәни сәфәрләр оештыру.

...… археологлар өчен полигон кебек, — дип сөйли Нурулла абый. — Чөнки өске өлеше генә сукаланган. Биредә торак урыннары беркайчан да булмаган. Зират урыннары да билгеле, шуларның берсе — ханнар зираты. Шәһәрлек турында 1376 елда итальян сәүдәгәрләре истәлекләрендә дә искә алына. Ләкин тарихи мәгълүматлар бик куертылмый.  Сүз уңаеннан шуны да әйтик әле — шәһәрлекнең бүген федераль дәрәҗәгә ия булуында да Нурулла Гарифнең өлеше зур икән.  Шәхси музейда —…...

Аяз Гыйләҗев киңәшләре.

...…ихтирам белән кара. Булдыра алсаң, берничә чит тел өйрән. Үзен яратканның күзе - көзгедә, башканы яратканның - башкаларның йөзендә! 12. Милли хисең турында кычкырып йөрмә, эчеңдә тот. Аны эштә күрсәт һәм гомерең буе йөрәгеңдә сакла, күңелеңдә үстер, җаныңда тот. Күп сөйләшми генә зур эшләр башкар, әмма әйткәнеңне һәрвакыт: "Мин әйттем!" - диң. Безнең бабайлар - бөек ханнар - шулай дигәннәр. Үзеңне һәрчак татар морзасы яисә ханы итеп той. Онытма: һәр татар үз эшендә хан булырга яратылган!! Татар булуың белән мактанма. Әмма Горурлан!!! КФУның Лев Толстой исемендәге филология һәм мәдәниятара багланышлар институты бастырган “Татарның милли кыңгыравы” җыентыгыннан. admin...

Әй, яратмыйм да инде шул тарих дәресен.

...…Кәримов, син бит башсыз малай түгел, нужәли Михаил Сперанскийның реформатор буларак эшчәнлеге хакында өч-дүрт җөмлә әйтә алмыйсың? – Кәримов... Кәримов... Әйтерсең, безнең егерме ике кеше укыган сыйныфта Кәримовтан кала барысы да бишлегә генә укый! Ну нишләтим соң, үземне үзем тотып кыйный алмыйм бит инде! Апа сөйли башлауга, керфекләрем оеп-оеп китә. Оемый ни, кичә дә төнге уникегә кадәр компьютердан үткән атнадагы хоккей уенын кабат карап утырдым... Йокы килә-ә... – Сезнең арада үз милләтенең тарихын белмәгәннәр булырга тиеш түгел. Тиеш түгел, тиеш түгел... Мин дә болай дәрестә йоклап утырырга тиеш түгел дә соң... авыз ачыла бит, күз йомыла…...

- Батыйхан кечкенәдән атларны бик яраткан. Аның аты иллә дә шәп булган...

...…дигән өчен атасы кәҗә маен чыгарды аның. Тик барысы да юкка. Тешен кысып булса да түзә, әмма үзенекен эшли. Нужәли, азагы ничек бетәсе турында уйламый микән Шәриф? Белмидер, белсә башкалар кебек тырышып укыр иде. Ул арада кыңгырау өченче тапкыр шылтырады. Без исебезгә килдек. Шәриф кабаланып миңа эндәште. - Я, әйт инде тизрәк, нәрсә биргәннәр ие? - Ханнар турында, - мәйтәм. Ул "аңладым" дигәндәй баш какты. Аңа соң ханнар ни, саннар ни - барыбер берни дә белми бит. Нигә баш катырып сорап торырга инде? Ул, минем уемны сизгәндәй, күзләрен мөлдерәтеп миңа карады: - Әбләй, ахирәт! Син ни инде, малай, әгәр миннәр сорасалар…...

Ата-ана һәм бала хакында сез белмәгән мәкаль-әйтемнәр

...…         Тән биргән дә ана, сөт биргән дә ана, Тел биргән дә ана, көй биргән дә ана. ·         Ханнан бала олы, Баладан ана олы.     ·         Алтын канат - атаң бар, көмеш садак - анаң бар. ·      …...