Мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен уен технологияләре

Мәктәпкәчә яшь уникаль һәм хәлиткеч чор булып тора, анда шәхес нигезләре салына, ихтыяр барлыкка килә, социаль компетентлык формалаша. Уен формасында өйрәнү кызыклы, мавыктыргыч булырга мөмкин, ләкин ул күңел ачу түгел.

Күпчелек психологлар һәм педагоглар мәктәпкәчә яшьтәге уен баланың психик үсешен билгели дип саныйлар.

Уен - балалар өчен иң уңайлы эшчәнлек төре, ул тирә-юньдәге дөньядан алынган тәэсирләрне, белемнәрне эшкәртү ысулы. Балачакта ук балага уенда мөстәкыйль булырга, яшьтәшләре белән аралашырга, уенчыклар сайларга һәм төрле предметлар кулланырга, уен сюжеты, аның кагыйдәләре белән логик рәвештә бәйле булган теге яки бу кыенлыкларны җиңәргә мөмкинлек бирелә.

Уен технологияләре — төрле педагогик уеннар формасында педагогик процесс оештыру. Бу педагогның эзлекле эшчәнлеге: уеннарны сайлап алу, эшләү, әзерләү; балаларны уен эшчәнлегенә кертү; уенны гамәлгә ашыру; уен эшчәнлегенә нәтиҗәләр ясау.

Уен технологиясе нигезләре: 
    Балалар белән уртак эшчәнлекнең уен формасы баланы эшчәнлеккә этәрү һәм стимуллаштыру чарасы буларак эш итүче уен алымнары һәм ситуацияләре ярдәмендә барлыкка килә.
    Педагогик уенны гамәлгә ашыру түбәндәге эзлеклелектә башкарыла — дидактик максат уен бурычы формасында куела, белем бирү эшчәнлеге уен кагыйдәләренә буйсына; уку материалы аның чарасы буларак кулланыла; дидактик биремне уңышлы үтәү уен нәтиҗәсе белән бәйле.
    Уен технологиясе белем бирү процессының билгеле бер өлешен үз эченә ала, ул гомуми эчтәлек, сюжет, персонаж белән берләштерелгән.

Әмма шул ук вакытта уен материалы белем бирү процессын активлаштырырга һәм уку материалын үзләштерүнең нәтиҗәлелеген арттырырга тиеш, уен терапиясенең максаты баланы үзгәртмәскә һәм аны ниндидер махсус тәртип күнекмәләренә өйрәтмәскә, ә олыларның тулы игътибары һәм теләктәшлеге белән уенда аны дулкынландырган ситуацияләрдә «яшәргә» мөмкинлек бирергә тиеш.

Мәктәпкәчә яшьтәге белем бирү учреждениесенең эшчәнлеге шартларына һәм балаларның үсеш дәрәҗәсенә бәйле рәвештә эшчәнлек күнекмәләрен формалаштыру өчен тулы кызыксындыру нигезе булдыру.
Аның бурычлары:
1.    Кызыксындыруның югары дәрәҗәсенә ирешү, баланың үз активлыгы хисабына белем һәм күнекмәләрне үзләштерүгә аңлы ихтыяҗ.
2.    Балаларның эшчәнлеген активлаштыручы һәм аның нәтиҗәлелеген арттыручы чаралар сайларга.
Тәрбиячеләр үз эшләрендә кулланган уен технологияләренең мөһим үзенчәлеге шунда ки, уен мизгелләре балаларның барлык эшчәнлек төрләренә үтеп керә: хезмәт һәм уен, уку эшчәнлеге һәм уен, режимны үтәү белән бәйле көндәлек көнкүреш эшчәнлеге һәм уен. Уен технологияләре ярдәмендә балаларда психик процесслар үсеш ала. Мәсәлән, кабул итүне үстерүгә юнәлдерелгән уен технологияләре бар.

Логик фикерләүне үстерүгә күп кенә дидактик уеннар юнәлдерелгән. Логик фикерләү балага фикер йөртү, сәбәп — нәтиҗә бәйләнешләрен табу, нәтиҗәләр ясау күнекмәләрен өйрәтү процессында формалаша. Уен технологияләре ярдәмендә баланың иҗади сәләте дә үсеш ала. Шул исәптән, сүз иҗади фикерләү һәм күзаллау үсеше турында бара. Уен алымнарын һәм ысулларын стандарт булмаган, проблемалы ситуацияләрдә куллану, кайбер альтернативалардан чишелеш сайлауны таләп итеп, балаларда җайлы, оригиналь фикерләү формалаша.

Төрле максатлы уен технологияләрен комплекслы куллану баланы мәктәпкә әзерләргә ярдәм итә. Мәктәпкә мотивацион һәм эмоциональ-ихтыярлы әзерлек формалаштыру күзлегеннән караганда, мәктәпкәчә яшьтәге баланың өлкәннәр, башка балалар белән аралашуының һәр уен ситуациясе бала өчен «хезмәттәшлек мәктәбе» булып тора, анда ул яшьтәшенең уңышына шатланырга да, уңышсызлыкларын тыныч кына кичерергә дә өйрәнә; үз тәртибен социаль таләпләргә туры китереп көйләргә, хезмәттәшлекнең төркемчә һәм төркемчә формаларын бертигез уңышлы оештырырга.

Әгәр балалар белән уен терапиясе системалы рәвештә алып барылса, алар үз тәртипләрен идарә итү сәләтен ала, тыюларны җиңелрәк кичерә, аралашуда җайлырак була, хезмәттәшлеккә җиңелрәк керә, ачуны «тиешлерәк» белдерә, куркудан котыла. Аларның уен эшчәнлегендә кешеләрнең мөнәсәбәтләрен чагылдырган сюжетлы-рольле уеннар өстенлек ала башлый.

Уен технологиләренең нәтиҗәле төрләренең берсе буларак курчаклар, шаярту уеннары белән халык уеннары кулланыла. Уен технологиясенең төп компоненты — педагог һәм балаларның турыдан-туры һәм системалы аралашуы.

Нургалеева Регина Рамил кызы, Чаллы, 52нче "Сказка" балалар бакчасы.