Рөстәм маҗаралары. «Я. М. П. язмаларын»нан 2 нче күчермә.

Башыннан укырга теләсәгез - 1нче бүлек. 

Барлык бүлекләр

«Белергә   мөмкин   булган   барлык   мәсьәләләр   бе­ленде. Рөстәм:

—  Яков абый, җитәр, байтак йөрдем инде мин. Ки­тәм,— диде.

Мин:

—  Кая?—дип сорадым.

—  Кая булсын? — Фронтка! — диде ул.

Мин аның җавап тавышында тыл маҗараларыннан туйганлыгын, төшенкелеккә бирелүен сиздем. Шуңа кү­рә соравыма ачыклык кертергә ашыктым:

—  Фронтка икәнен беләм. Кайсы фронтка дип со­рыйм мин?

Ул җавап бирә алмады. Рөстәм генә түгел, алдан хәзерлеге булмаган олы кеше дә бу сорауга тиз генә җавап бирә алмас иде.

Без Рөстәм белән «Москва» гостиницасында сөйлә­шеп утырганда, немецлар безгә каршы яңа җәйге һө­җүм башладылар. Мәскәү шәһәрен турыдан-туры ала алмагач һәм Мәскәү янында бик каты кыйналгач, алар бүтән юл эзләргә керештеләр, көчләрен Көньяк-Көнбатыш юнәлешкә тупладылар. Мәскәүне уратып алу мак­саты белән Сталинградка таба хәрәкәт итә башла­дылар.

Мин рус кешесе, мин Идел буе кешесе. Мин бөтен җаным-тәнем белән илемә тоташкан. Аннан мине итлә­рем, тамырларым белән генә куптарып алып була. Рөстәм маҗаралары белән мавыгып, тыштан көлеп йөрсәм дә, йөрәгем сызлый минем. Мин бер генә минут­ка да Ватанымның язмышы кыл өстендә икәнлекне истән чыгармыйм. Әйе, җиңүгә, җиңүебезгә ышанычым нык минем, ләкин мин дәһшәт никадәр көчле икәнлекне дә беләм. Дошман быелгы җәйге һөҗүм вакытында без­гә каршы 179 немец дивизиясен, 22 румын, 14 фин, 10 итальян, 13 венгр, 1 словак, 1 испан — барлыгы 240 дивизия, икенче төрле әйтсәк, өч миллионнан артык яхшы коралланган солдат ташлады. Рөстәм дә моны сизә, һәм мин аның фронтка ашкынуын аңлыйм. Бу кеч­кенә малайда татар халкына хас булган батырлык, үз­ләренчә әйтсәк, тәвәккәллек һәм Ватанны җаны-тәне, теше-тырнагы белән яклау сыйфатлары бар.

Мин аңа фронт хәлләрен аңлатып бирдем. Ул аз гы­на уйлап торды да:

—  Мин Сталинградны сакларга китәм,—диде.

Мин аны юлга әзерли башладым. Фронттан алып кайткан бүләк-пистолетым бар иде, шуны аңа бирдем. Малаемның күзләрендә чаткылар күренде. Ул мине кочты, үпте, шатлыгыннан сикерә-сикерә биергә тотын­ды. Моны мин аның күзләреннән белдем, чөнки күзлә­ре дә, ут яктысында уйнаган күбәләкләр шикелле, очынып-очынып бииләр, шаяралар иде.

Кинәт ул җитди тавыш белән:

—  Ант итеп әйтәм, Яков абый, мин үтерәчәк берен­че ун фриц синең исемеңнән үтереләчәк,— диде.

Бу сүзләрдән соң миңа рәхәт булып китте, йөрәгем­дә татлы җылылык сиздем. Ләкин шул ук вакытта уңай­сызландым да:

—  Теләсә кем исеменнән үтерелсеннәр, тик күбрәк үтерелсеннәр генә! — дидем.

Менә шайтан... һич тик ятмаган бит. Мин аңа писто­лет хикмәтләрен күрсәтә башлаган идем, ул, яле, Яков абый, дип, коралны кулымнан алды һәм, күз ачып йом­ганчы, сүтеп һәм җыеп бирде. Мәктәптә өйрәттеләр, дигән була. Беләбез, энекәш, бик яхшы беләбез: чүлмә­гең начар эшләсә һәм үзең тыкшынып йөрмәсәң, өйрәтү генә җитми. Чүлмәк — чүлмәк инде ул, чүлмәкнең үзен генә алганда ватылуы мөмкин, тәрбия кирәк. Тәрбия­нең әһәмияте бик зур. Кемдер миңа: «Бала — язылма­ган кәгазь. Аңа теләсә нәрсә язарга мөмкин. Файдалы сүзләр язсаң, аны кулдан кулга йөртерләр, ә пычрат­саң— чистартуы бик кыен»,— дигән иде. Рөстәмгә дө­рес юнәлеш бирә белгәннәр. Пычратмаганнар аны.

Немецча-русча сүзлек алып кайтып бирдем үзенә. Сүзлекне миңа тоттырды да: «Тикшереп кара әле»,— диде.  Карадым — әллә ни  түгел,  шулай да  күп белә.

Күңеле булсын дип, Рөстәмне мин вокзалга маши­нада озаттым. Саубуллашу минутларын язып тормыйм. Сугышка китүе дә, озатуы да җиңел түгел. Ә Рөстәм кебек, күзгә күренмәгән, тәнеңә, күңелеңә кереп ур­нашкан баланы озатуы бигрәк тә авыр. Ул Сталинград­ка китәргә торган гвардеецлар эшелонына урнашты. Юл күңеллерәк булсын өчен, мин аңа кухня тирәсендә еш­рак булгаларга киңәш бирдем.

Казанга кайтып, яңадан эшкә чумгач, әлеге вакый­галар зиһен томаны белән капланып каядыр артка чи­генә башлагач, Рөстәмнән хат килеп төште. Әмма куан­дырды да соң егет. Мин яңадан аның ут уйнатып торган чем-кара күзләрен күргәндәй булдым.

Менә ул хат:

«Яков абый!

Озак язмый торуым өчен кичерүеңне сорыйм. Писто­лет хакын түләми торып язасым килмәде. Инде түлә­гәнгә хисаплыйк, чөнки синең исемеңне әйтеп, бүген унынчы фрицны капут иттем. Син үзең беләсең, миңа очраган бер немец белән пычранырга ярамый. Мин сай­лап эш кылам. Синең исәпкә язылган әлеге ун фрицның унавы да офицерлар иде. Күрдеңме абзаңны! Бу мак­тана дип уйлама тагын...

Безнең хәл җайланырга тора. Ләкин мин бүтән эшкә күчәм. Хатым озак килми торса — хафаланма, барыбер исән дип уйла. Әткәй-әнкәйгә һәм әбекәйгә кинаяләп булса да сәламне тапшыр. Борчылмасыннар. Расад.»

Кара син аны, исем дә тапкан үзенә: Расад, янәсе — Рөстәм Асадуллин.

Уңышлык телим үзеңә, акыллым... зур үс, таза бул, бәхетле бул!»

16нчы бүлек. Рөстәм маҗаралары. Һава!..