Музыка дөньясында

Мәктәпкәчә яшьтәге балалар сәнгать һәм музыка тарихы белән таныша башлыйлар. Бу катлаулы процесс балалар бакчасында музыка җитәкчесе ярдәме белән тормышка ашырыла.

Музыканың үз серләре бар, аларның күбесен балалар музыка дәресләрендә аңлыйлар, үзләре өчен сәнгать дөньясын ачалар.

В.А. Сухомлинский болай дип язган: «Музыка баланың хыялын, фантазиясен уята, әйләнә-тирә дөньяны кабул итүне сизгерләштерә, предметлар, күренешләр турындагы күзаллауларны тирәнәйтә». Музыка дәресләре бала өчен зур бер яңа дөньяны – музыка дөньясын ача.

Музыка белән шөгыльләнү барышында балалар халык һәм классик музыканың иң яхшы образлары белән танышалар, бу аларның рухи дөньясын баетуга ярдәм итә. Музыкаль эшчәнлек күзаллауны үстерә, эстетик зәвык, әхлакый-эмоциональ өлкәне формалаштыра.

Музыкаль культура нигезләрен формалаштыру процессында түбәндәге бурычларны аерып күрсәтергә мөмкин:

1. Музыка мәдәнияте белән танышу нигезендә балаларның дөньяга карашын киңәйтү (төрле чор һәм стильдәге дөньякүләм музыка мәдәнияте әсәрләрен һәм халык музыкасын кабул итү тәҗрибәсен туплау, тезаурус (тәэсирләр хәзинәсе) формалаштыру);

2. Һәр баланың эмоциональ-хис өлкәсен үстерү;

3. Тормышта һәм сәнгатьтә гүзәллеккә әхлакый-эстетик җаваплылык формалаштыру;

4. Балаларның музыкаль фикерләвен үстерү (музыканың эмоциональ эчтәлеген, музыкаль форманың, музыка теленең, жанрның сәнгатьле әһәмиятен аңлау һ. б.);

5. Иҗади күзаллауны үстерү (музыка турында образлы әйтелмәләр, иҗади активлык чагылышы);

6. Музыкага (эмоциональ һәм сүз музыкасына) бәя бирү, балаларга музыкаль әсәрләргә характеристика бирү өчен кирәкле сүзлек запасын үзләштерү. Музыкаль терминнар кулланып, үз фикерләреңне дөрес бәян итә белүне формалаштыру.

7. Ишетү игътибарын үстерү: музыкаль әсәрләрне бербөтен яңгырашта, шулай ук көй яки өзек буенча танып белү.

Кече төркемнәрдә музыка дәресләрендәге өйрәнү уен алымнары аша бара. Мәсәлән, "Балалар, үзегезне кошлар дип күз алдыгызга китерегез, сез кошчыклар. Кошчыклар оча (балалар йөгерә, кулларын болгый), хәзер кошчыклар бөртекләр чүпли (балалар чүгәли). Балалар музыкага рәхәтләнеп шушы хәрәкәтләрне сурәтлиләр. Шулай итеп, дөньяны танып белү прорцессы бара.

Бу очракта без балаларга аларның музыка аша тормышны танып белүләрен, музыка – тормышның үзе икәнен тоярга мөмкинлек бирәбез. Дәресләрдә еш кына балаларга сораулар бирәбез: «Музыка ничек яңгырый?", "Музыка һәрвакыт бертөрлеме?", "Музыка нәрсәдән тора?", "Музыканы кем яза?». Балалар белән бергә музыка – матур, ул төрлечә яңгырый, аны тыңлау күңелле дигән нәтиҗәгә киләбез.

Өлкән мәктәпкәчә яшьтәге балаларның интеллектуаль үсеш дәрәҗәсе аларга музыкаль әсәрләр, инструментлар, музыка сәнгатенең аерым төрләре турындагы мәгълүматларны аңлырак һәм тирәнрәк кабул итәргә һәм аңларга ярдәм итә.

Тавышның ничек барлыкка килүен аңлау – музыканы кабул итү процессында үзенчәлекле таяныч, авазларның гаять зур дөньясында ориентир. Балаларны инструментлар яңгырашы һәм тышкы кыяфәт белән таныштыру мөһим. Балалар инструментларның тавышларын тыңлый башлый, аларның яраткан инструментлары барлыкка килә. Алга таба балалар төрле әсәрләрне тыңлаганда теге яки бу инструментларны яхшырак белә башлыйлар һәм музыкаль белем бирү өлкәсендәге уңышларына бик шатланалар. Бу аларның психик үсешенә уңай йогынты ясый. Балалар музыкаль әсәрләрне рәхәтләнеп тыңлыйлар, аңлыйлар.

Әзерлек төркемендә балалар ноталар, композиторлар, театрның төрле төрләре белән таныша. Композиторларның портретлары, төсле иллюстрацияләр, музыкаль әсәрләрнең сыйфатлы язмалары һәм видеоязмалар, шулай ук музыкаль әсәрләрне «тере тавышка» башкару кулланыла. 

Музыка белән очрашу якты булырга, балаларның хыялын таң калдырырга, аларның хәтерендә калырга тиеш. Шуңа күрә, музыка дәресләрен әзерләгәндә, музыка материалын сайлап алуга җентекләп якын килергә кирәк, ул балалар өчен аңлаешлы, кызыклы булсын, анда якын һәм аларга аңлаешлы образлар күп булсын.

Танып-белү үсеше аша балаларны музыкага тартканда, иң беренче чиратта шуны истә тотарга кирәк: без һәр баланың эмоциональ-хис өлкәсенә кагылабыз. Шуңа күрә төп бурыч – балаларны музыка телен аңларга гына түгел, үз-үзләрен белдерү өчен дә кулланырга өйрәтү

Шуны истә тотарга кирәк: әгәр балалар белән уртак эшчәнлек аларны мавыктыра торган, кызыклы һәм мәгълүмати булса, вакыт бушка үтмәгән дигән сүз. Бу аларның белем запасын тулыландыра, алар актив фикер йөртергә, димәк, актив шәхесләр булырга ярдәм итә.

Короткая Наталья Александровна, Алабуга шәһәре 32нче "Садко" балалар бакчасының музыка җитәкчесе.

Фото Фрипик сайтыннан.