Акбай белән Карабай

Язгы төннәрнең берсендә, аһ-уһ килеп уры­нымда әйләнгәләгәндә, караңгы почмактан әни тавышы ишетелде:

— Нишләп көрсенәсең әле, улым, авырмый­сыңдыр ич?

—  Юк, авырмыйм, әни. Түбәтәй тавы ба­шында ятим көчекләр туңып ята, әниләре кайтмый да кайтмый, шул арны жәллим.

—  Күңелем сизә, син ал арны барыбер алып төшәсең инде, — дип көлде әни. — Җан бир­гәнгә җүн бирер әле... Сөтебез дә мул, алып кайт син ал арны.

—  И әни, — дидем мин, шатлыгымнан айлы тәрәзәгә сикерердәй булып, — рәхмәт, әни!

Иртән, көтү куганчы, безнең ишегалдында иде инде көчекләр. Ничек шулай яраткандыр табигать: берсе бүздәй ап-ак, икенчесе җир кебек кап-кара; агының күзләре күксел төстә, карасының күзләре дә чем-кара, ерактанрак карасаң, аның күзләре күренми дә хәтта, нәни төймәчекләр генә елтырап тора сыман.

Көчекләр, дерелди-дерелди, сөт эчтеләр дә кояшта җылынган басма тактасы өстендә икесе бер йомгакка әверелеп йоклап киттеләр.

Көннәр бер-бер артлы уза торды. Мин үзем дә, күрше малайлары да уйнап туйды сөйкемле көчекләр белән. Басма алдында аклы-каралы сәер йомгак тәгәрәп ятуын күргәч, тавыклар да гаҗәпләнү катыш шомлы кытакламый­лар, яшел күзле бохар песие дә, сырт йон­нарын кабартып, мыекларын тырпайтмый инде хәзер. Хәер, басма алдына җылынырга гына чыга көчекләр. Лапас астында үз куыш­лары, үз оялары бар ал арның — шунда ко­чаклашып йоклыйлар, шунда төн куналар, оя авызыннан башларын чыгарып кына, чәпел-чәпел сөт эчәләр.

Исемнәре дә бар инде хәзер аларның. Бик гади, бик ятышлы исемнәр — Акбай белән Карабай. Чәңгелдәп өрә-өрә, ишегалды буен­ча күбәләкләр, шөпшәләр куарга да өйрән­деләр.

Ә җәйге каникуллар бетәрәк мондый хәл булды. Өйгә яңа көзге алып кайткач, иске көзгене әни басма алдына чыгарган иде. Шул көзгене кичтән йөзе белән яктыга әйләндереп куйган идем. Иртән ни күрим — көчекләр икесе дә көзге каршына килеп туктаганнар, әниләреннән качып кичке уенга барырга җыенган кызлар кебек, мыштым гына көзге­гә карыйлар. Карабай, үзенең кара булуы­на гарьләнгәндәй, ничектер боегыбрак тора. Ә Акбай, киресенчә, күзләрен куанычлы ел­тыратып, үз шәүләсенә текәлгән, бертуктау­сыз койрыгын болгый. Әтәч койрыгыдай кәкрәеп төшкән колакларына кадәр шатлан­ганын сиздерә Акбайның.

Карабай озак маташмады, якынрак килеп, үз шәүләсен иснәштергәләде дә борылып кит­те. Акбай, башын әле бер, әле икенче якка кыйшайткалап, үз кыяфәтенә сокланып туя алмыйча, шактый озак торды. Ул да түгел, бәләкәй тәпиләреннән нәни тырнакларын чы­гарып, көр тавыш белән өреп тә җибәрде. Ан­нары, кисәк кенә мәтәлчек атынып, бер чит­кә тәгәрәде һәм, сикерә-сикерә, лапаска таба йөгерде.

Җайлап кына сөт эчәргә керешкән Кара­байны әле болай, әле тегеләй төрткәләде, те­гесе тыңламагач, тешләрен ыржайтып ырыл­дап та алды. Карабай, бу хәлгә гаҗәпләнми-сәерсенми генә, язмышына буйсынды, койрыгын кысып, лапас почмагына кереп шылды.

Акбай ашап туйгач кына чыкты ул сөт эчәр­гә. Бу хәл көндез дә, кич тә, алдагы көннәрдә дә шулай кабатланды. Ояларында да бер йомгакка әверелеп йокламыйлар хәзер алар. Акбай түрдәрәк, корырак урында кәпрәеп ята, Карабай оя авызындагы каты җиргә кадерсез генә тәгәрәгән...

Көз җитте. Бәрәңге бакчалары Карабай йо­ныдай каралгач — атна-ун көн микән, юк ми­кән — бервакыт иртүк сәер тавыш сискәндереп уятты мине. Кайдадыр кемдер кемгәдер рәнҗеп, җәберләнеп елый иде сыман. Торып тәрәзә янына килдем. Бөтен җиһан ап-ак. Кар яуган, беренче кар яуган. Җиңел генә киенеп, ишегалдына чыктым. Йомшак кар­га беренче эз салуым булды — теге тавыш янә, бу юлы якында гына ишетелде. Күз ка­машуы кими төшкәч, ишегалдындагы тама­шаны күреп тетрәнеп киттем: кар җәймәсе уртасында соргылтланып, төсе уңыбрак кал­ган Акбай, ак дөньяның бердәнбер чәчәге­дәй балкып утырган туганының ияге асты­на башын яшереп, кызгандырып, нәзек кенә шыңшып, үзенчә чын күңелдән елый иде. Карабай әледән-әле аның колак артына кара борынын тидергәләп ала. Әйтерсең лә Акбай үзенең ак төстә булуы белән масаеп йө­рүе өчен туганыннан гафу үтенә, тегесе исә: «Елама, елама, гафу итәм мин сине... Дөнья шулай ул, гел актан яисә гел карадан гына тормый, аклы-каралы була», — дип, Акбайны юата иде.