Пышылдап сөйләшүнең зыяны бармы?

Тавышны киметеп сөйләшүнең сәбәпләре төрле булырга мөмкин. Серләребезне уртаклашканда, башкалар йоклаган вакытта, җидти чыгышларны тыңлаганда, авырган чакта, телибезме без, теләмибезме, пышылдап сөйләшергә туры килә. Сәбәпләр күптөрле булса да, галимнәр пышылдауга күчмәскә өнди. Нигә әкрен сөйләшергә ярамаганын аңлар өчен тавышның ничек ясалганын, кайсы органнарның аваз ясауда катнашуын искә төшерергә кирәк.

Артикуляцион (ягъни тавыш ясаучы) аппарат үпкә, сулыш юллары, авыз һәм борын куышлыгы, йоткылык, анат бугазыннан тора. Соңгысының тышчасында бөрмәләр бар. Аларга зыян килсә, “тавышын өзгән” диләр.

Сулыш алганда авазны әйтеп булмый. Тикшереп карагыз әле? Бу табигать кануны: һава тышка чыккан вакытта гына төрле авазлар хасил була. Һаваның “юл”ын карап китик. Ул үпкәдән бронхларга һәм трахеяларга эләгә, ә аннары анат бугазыннан тышка чыга. Шул вакытта тавыш ярылары хәрәкәтләнеп тавыш барлыкка килә. Анат бугазының төзелеше аркасында без тавышны үзгәртә алабыз: нечкә яки калын тавышы чыгарабыз, пышылдыйбыз.

Ләкин белгечләр пышылдарга киңәш итми. Алар фикеренчә, шыпырт кына сөйләшү организмга зыяннан кала, берни китерми. 2006 нчы елда Америка докторы, Дрексель университеты галиме, отоларинголог һәм тагын шуңа өстәп опера җырчысы Роберт Саталофф тавыш турында бик җитди уйлана. “Пышылдарга ярамый,” – дигән сүзне ишеткәне булса да, моның фәнни сәбәпләрен доктор белми. Тавышка бәйле фәнни әдәбиятны укып чыкканнан соң, ул пышылдауга кагылышлы тәҗрибәләр үткәрелмәвен ачыклый. Күпсанлы эзләнүләреннән соң ул Мичиган шәһәрендәге тавыш үзәге директоры Адам Рубин белән тәҗрибә ясап карарга була. Экспериментта 100 кеше катнаша. Аларның һәрберсе бердән алып унга хәтле башта гади тавыш белән, аннан пышылдап санарга тиеш була. Эндоскоп ярдәмендә тавыш ярыларының хәрәкәте күзәтеп һәм яздырылып барыла.

Нәтиҗә шактый кызыклы. Сынауда катнашкан 69 кешенең тавыш ярылары, гади сөйләшү вакыты белән чагыштырганда, пышылдаганда күпкә катырак киеренкеләнә икән. Шулай итеп, галимнәр сынап карау аша тавыш ярыларына пышылдауның бик көчле тәэсир итүен исбатлыйлар.

Шуңа күрә авырган вакытта да пышылдап сөйләшмәскә тырышыгыз. Бу сезнең тавышыгызга күпкә начаррак тәэссир итәчәк. АКШның вокал укытучысы Джуди Родман укучыларына авырган вакытта бөтенләй сөйләшмәскә куша. Шул рәвешле ул аларны тавыш өзелүдән һәм карьераларының артка тәгәрәвеннән саклый. Ларингит вакытында тавыш ярылары кибә, шуңа күрә бик тиз җәрәхәтләнә. Авырганда Родман каләм һәм кәгазь ярдәмендә яки кыңгырау кулланып хәбәрләшергә тәкъдим итә. Ничек кенә “аралашсалар” да, тик укучылар тавыш чыгармаска тиеш, аеруча пышылдап, ди белгеч..

Алсу Сәлах

http://caydaq.tatar/pishildap-soylashuneng-ziyani-barmi/