Өегездә нәрсә яши: керпеме, әллә янутмы?..

Ке­ше­лек дөнь­я­сы элек-элек­тән төр­ле йорт хай­ван­на­ры бе­лән дус яшә­гән. Эт­ләр һәм мә­че­ләр, ат­лар һәм сы­ер­лар, са­рык­лар һәм кә­җә­ләр ху­җа­ла­ры­на го­мер буе туг­ры бул­ган. Әл­бәт­тә, алар­ны юк­ка гы­на ас­ра­ма­ган­нар. Җән­лек­ләр ба­ры­сы да ди­яр­лек яр­дәм­че бул­ган: кай­сы­ла­ры ке­ше­ләр­гә ри­зык һәм ки­ем бир­гән­нәр, кай­бер­лә­ре йорт-җир­не сак­ла­ган, корт­кыч­лар­дан ары­ныр­га яр­дәм ит­кән һәм ау­да зур бу­лыш­чы бул­ган. Ка­лен­дарь бит­лә­рен­дә без­нең дүрт аяк­лы дус­ла­ры­быз­га ае­рым бер көн бәй­рәм бу­ла­рак би­рел­гән: 30нчы но­ябрь – Бө­тен­дөнья йорт хай­ван­на­ры кө­не.

Бү­ген­ге көн­дә исә күп оч­рак­та хай­ван­нар яр­дәм­че ро­лен­дә тү­гел, ә ке­ше­ләр­нең якын «дус­лар­»ы­на әве­ре­леп ба­ра. Без ия­ләш­кән эт, мә­че һәм ба­лык­лар­дан ка­ла, эк­зо­тик ма­тур­лык­ка ия, га­җә­еп тыш­кы кы­я­фәт­ле һәм сә­ер га­дәт­ле хай­ван­нар­га игъ­ти­бар көн­нән-көн ар­та. Бү­ген сү­зе­без шун­дый җан ия­лә­ре ту­рын­да бу­лыр.

Игу­а­на

Күз ал­ды­ңа ки­тер, си­нең бүл­мәң­дә сөй­рә­лү­че җан ия­се бар, ягъ­ни мә­сә­лән кәл­тә. Баш­ка­ча алар­ны игу­а­на дип йөр­тә­ләр. Бик әк­рен хә­рә­кәт итү­че, ар­тык шау-шу һәм тәр­тип­сез­лек ту­дыр­мый тор­ган тәр­би­я­лә­нү­че. Бу кәл­тә­нең теш­лә­ре, бер төш­кәч, яңа­дан үсәр­гә сә­ләт­ле. Алар ис­не тел­лә­ре бе­лән дә тоя. Тис­кә­ре ягы шун­да: игу­ан­ның теш­ләү га­дә­те бар. Әгәр дә алар­га бе­рәр нәр­сә оша­мый икән, алар хәт­та ху­җа­сын да теш­ләп алыр­га сә­ләт­ле. Та­гын бер мө­һим әй­бер –  игу­а­на­лар­га без­нең як­лар­да һәр­ва­кыт сал­кын. Шу­ңа кү­рә, ел­ның сал­кын ва­кы­тын­да,  ул яшә­гән бүл­мә­не өс­тә­мә җы­лы­тыр­га ки­рәк.

Үр­мә­күч

Та­ран­тул­ны шә­һәр йорт­ла­рын­да бик еш оч­ра­тыр­га мөм­кин. Аны кап­лау­лы са­выт­та то­тар­га һәм ирек­кә җи­бәр­мәс­кә ки­рәк. Үр­мә­күч­нең теш­ләп алу кур­кы­ны­чы бар. Та­ран­тул агуы ке­ше­ләр өчен кур­кы­ныч бул­ма­са да, бик үк ях­шы тәэ­сир кал­дыр­мый. Та­ран­тул­лар­ның го­мер озын­лы­гы якын­ча ун­биш ел ти­рә­се. Шу­ны­сы кы­зык: үр­мә­күч­ләр­не көн са­ен, хәт­та ат­на­га бер аша­тып то­рыр­га ки­рәк­ми. Га­дәт­тә ай ярым, ике ай­га бер бир­гән азык­ны алар икен­че тап­кыр­га ка­дәр җит­ке­рә.

Кер­пе

Кер­пе кер­гән йорт­ка бә­хет ки­лер ди­гән­нәр. Авыл­лар­да йорт-җир­гә ку­нак бу­ла­рак аяк бас­кан кер­пе­не еш оч­ра­тыр­га бу­ла. Бак­саң, кай­бе­рәү­ләр хәт­та шә­һәр җи­рен­дә дә кер­пе ас­рый икән. Алар аз ашый, энә­лә­ре дә без уй­ла­ган ка­дәр ук ка­ты тү­гел, әл­лә ни зы­ян да сал­мый. Тик алар­ның төн­лә бе­лән ак­тив­лы­гы ар­та. Кер­пе ка­ты ба­сып йө­ри һәм төр­ле та­выш­лар чы­га­ра баш­лый. Шу­ңа да алар йок­лар­га ко­ма­чау­лый. Сүз уңа­ен­нан, кер­пе тәү­ле­ге­нә ике чак­рым ти­рә­се ара уза икән. Яшәү рә­ве­ше­нә ка­ра­ган­да, та­би­гать­тә күп ди­гән­дә биш ел, ә зо­о­парк яки ху­җа­лык­та – ун ел яши ала.

Буй­лы янут

Бу җан ия­лә­ре ху­җа­ла­ры өчен ях­шы юл­даш са­на­ла. Алар бик ара­ла­шу­чан һәм үз­лә­ре бе­лән уй­на­ган­ны яра­та. Янут­лар бик акыл­лы. Шу­ңа кү­рә алар­га кыч­кыр­са­лар, алар үп­кә­ләр­гә һәм үч алыр­га мөм­кин. Янут­ның ур­та­ча авыр­лы­гы – 3-12 ки­лог­рамм, озын­лы­гы – яр­ты метр­га ка­дәр җи­тә. Ул бик чис­та хай­ван. Шу­ңа кү­рә өй­дә ау­нап яту­чы нос­ки яи­сә те­ле­фон­ны җы­еп, юып ку­яр­га да мөм­кин икән. Әгәр дә өй­дә ан­нан ка­ла баш­ка йорт хай­ва­ны да бул­са, ул, һич­шик­сез, аның азы­гын үзе­не­ке итә­чәк. Бу сөй­кем­ле хай­ван­ның үзен­чә­ле­ге – ки­рә­ген­нән ар­тык кы­зык­сы­ну­чан һәм кыю бу­лу­ын­да. Алар пәр­дә­гә ме­нәр­гә яки бал­кон аша күр­ше йорт­ка ке­рер­гә сә­ләт­ле.

 Җир таш­ба­ка­сы

Өй­дә­ге җан ия­се­нә ар­тык игъ­ти­бар күр­сә­тер­гә ва­кы­ты бул­ма­ган­нар өчен иң ку­лай ва­ри­ант – таш­ба­ка. Аның өчен яшәү ми­ни­му­мы бу­лып таш­лар бе­лән су  са­лын­ган һәм як­тыр­тыл­ган тер­ра­риум то­ра. Са­выт­та­гы су­ны ат­на са­ен алыш­ты­рып то­рыр­га ки­рәк, ә те­рра­риум­ны ай­га бер тап­кыр чис­тар­ту да җи­тә. Бу дус­ны мах­сус азык бе­лән яи­сә көн­дә­лек­тә­ге яшел­чә­ләр, та­би­гый про­дукт­лар бе­лән сый­лар­га мөм­кин. Таш­ба­ка­ны әл­лә ни кай­гыр­тып то­ра­сы да юк. Ат­на­га бер тап­кыр аяк­ла­рын һәм ка­быр­чы­гын йом­шак кис­точ­ка бе­лән чис­тар­ту иң ях­шы­сы. Һәм кай­ва­кыт алар­ны өй буй­лап йө­рер­гә җи­бә­рер­гә ки­рәк бу­ла­чак.

Фа­тир­лар­да һәм йорт­лар­да ас­рар­га ты­ел­ган хай­ван­нар исем­ле­ге дә бар. Алар­га агу­лы хай­ван­нар, зур ерт­кыч җан ия­лә­ре (авыр­лы­гы 20 ки­лог­рамм­нан арт­кан), диң­гез име­зү­че­лә­ре һәм жи­раф, фил, бе­ге­мот ке­бек зур җән­лек­ләр ке­рә.