Хушбуйлар кайчан барлыкка килгән?

Ислемайлар, хуш исле матдәләр, кыйммәтле ташлар кебек үк, Көн­чыгыш илләрендә байлык билгесе булып саналган. Күп гасырлар элек гарәпләр хуш исле матдәләрне үсемлекләрдән алу ысулларын белгәннәр. Көнчыгыш базарларында сәүдәгәрләр төрле хуш исле матдәләр саткан­нар.

Без һәрвакыт тәмле искә сөенәбез. Хәзерге ислемайлар элеккеге хушбуйларга караганда күпкә яхшырак. Исле­майларны барлык хатын-кызлар да куллана.

Борынгы заманнарда, берничә килограмм хушбуй алу өчен, зур күләмдәге кырларда роза чәчәкләрен үстереп, җыеп эшкәртүгә күп көч түккәннәр. Ә хәзер химия заводла­рында хушбуйларның төрле ислеләрен күпләп эшлиләр. Хушбуйлар кебек үк, югыч матдәләр дә чагыштырмача арзан бәягә күпләп чыга­рыла.

Сабын да берничә йөз еллар буена байлык билгесе булып саналган. Күп кенә халыкларда хайван һәм җитен маеннан алынган сабын кул­ланылган. Безгә көн дә кирәк булган кер порошоклары, сабыннар, таплар бетерү өчен сыеклыклар беренче булып химиклар тарафыннан химия лабораторияләрендә табылган. Бу матдәләр безнең тормышы­бызны бик күпкә җиңеләйтә.

Хуш исле матдәләрне ничек табалар

Хуш исле матдәләр кечкенә генә тамчылар рәвешендә үсемлекнең ае­рым күзәнәкләрендә була. Алар чәчәкләрдә генә түгел, яфракларда да, җимешләр кабыгында да, үзагачта да очрый.

Үсемлектә 0,1 % тан 10% ка кадәр микъдарда эфир майлары була.

Эфир майлары көнбагыш, җитен, кукуруз майлары яки сыек майларга охшамаган. Алар - төрле типтагы органик кушылмалардан торган катлаулы төзелешле матдәләр. Эфир майлары суда начар, ә спиртта яхшы эри.

Шуңа күрә хушбуйлар җитештерүдә спиртны эреткеч сыйфатында кулланалар. Үсемлекләрдән маен спирт белән экстракцияләп табып була.